VÍCTOR FREIXANES: A CIDADE DOS CÉSARES

Non foi ningunha sorpresa para min esta nova novela de Víctor F. Freixanes. Se o seu O enxoval da noiva, unha novela moi ben recibida pola crítica, nos presentou a un narrador preocupado pola linguaxe e a historia, esta que nos ofrece agora, A cidade dos Césares, distinguida co Premio de Narrativa "Torrente Ballester, 1.992", insiste de novo naquelas mesmas teimas. En O enxoval da noiva, recreando, xoglorescamente, un mundo renacentista que esmorecía entre brillantes lumieiras e tépedas sombras; en A cidade dos Césares, dende ese fondo intimismo que pon ó descoberto a alma e o corazón do home, evocando, na conmemoración dun V Centenario tan discutido por tantos, as glorias e as servidumes dunha presencia, mesmo galega, naquel Novo Mundo que unha España decadente, durante o reinado daquela súa esperanza que foi Carlos III, loitaba aínda por conservar coma algo propio.
A linguaxe e a historia. Un dos principais protagonistas da aventura de A cidade dos Césares resume dun xeito maxistral esta dobre preocupación do autor: "Mais agora eu sei que estamos feitos de palabras, meu amigo. E de memoria tamén, que é o noso lastre, a pexa que nos amarra a este deserto."
Se cadra, a novela non é máis ca iso, palabras e memoria, o acontecer do home recreado en palabras. En Víctor Freixanes, ¿fai falta dicilo?, palabras galegas, unha lingua, a lingua galega, que, no seu labor de creador, se amosa capaz de recrea-las maiores aventuras épicas, coa música leda do xoglar que nos convida a escoita-las sorpresas dun mundo carnavalesco -O enxoval da noiva-, ou, en A cidade dos Césares, con ese doce e melancólico intimismo con que só saben conta-los mortos.
Galicia, que en O enxoval é só un soño, a esperanza dun máxico cabaleiro, quere ser en A cidade dos Césares a principal protagonista. "Labregos de Galicia". "E tamén do Bierzo e da Maragatería". "Labregos das Mariñas, de Bergondo e da Amaía, do Valadouro e da Terra Cha: as primeiras familias, que logo chegarían máis. Xentes da raia de Asturias, do val de Lemos e da terra de Miranda." Soldados á conquista do horizonte austral, emigrantes na procura dunha "Nova Esperanza" na Patagonia, que rematará convertíndose na busca da "Cidade dos Césares", un mar entre as montañas, o antigo Paraíso do Príncipe dos Peregrinos, o indio Cañumil.
Unha tráxica epopea de soños e fracasos, desacougante, témera, da que é narrador un defunto, o piloto Basilio Vilariño, en conversa que se fai longo monólogo de lonxanas lembranzas, na compaña de Chinto de Muras, outra testemuña daquela impresionante aventura do home na súa loita contra un destino implacable. Un relato no que o home, aquela morea de xente galega, non é máis ca "lixo cativo no medio da ambición dos poderosos". Contado todo con esa sinceridade e realismo, dos que só son capaces os defuntos. Coma unha confesión, coma un medio de liberación. "O que conto é o que sei -dirá o Vilariño-: como o vin e o padecín cando me tocou padecelo." Quizabes porque tampouco podía ser doutro xeito, xa que, como observa o mesmo Chinto de Muras, ¿de que serviría "esta longa confesión se non o contamos todo?".
Estamos, de certo, diante dunha das mellores novelas da literatura galega, entendendo sempre, como xa non é posible facelo doutra maneira, que nos referimos a unha literatura, evidentemente, particular, pero de todas todas, con dereito propio, situada no contexto do que, con rigor, chamamos literatura universal. Non debe constituir un gran atranco para o lector medio a dificultade que conleva o feito dun protagonista colectivo, nin moito menos, penso, o ritmo lento que impón necesariamente o predominio do monólogo, con permanentes incursións nos misterios do íntimo do ser humano, sobre un diálogo, mínimo e, en calquera caso, preocupado sempre por descubrir ese mesmo misterio. A súa lectura compensa de sobra calquera esforzo.Engadir, en calquera caso, que o autor, Víctor Freixanes, non é, nesta ocasión, o mellor crítrico desta novela, que, nestes momentos, pensa, segundo confesión propia, repensar e rescribir. Lástima! O que ben está é mellor deixalo estar, e A cidade dos Césares é un dos grandes acertos da narrativa galega de tódolos tempos. E isto aínda que non logren soportala enteira lectores pouco afeitos á fermosa aventura de descubrir novos mundos a través mesmo de relatos como o que ofrece esta novela.

M. Quintáns Suárez