jueves, 29 de octubre de 2009

CONVERSA

Hoxe mesmo cumplo 78 anos. Non teño conciencia de ser vello, pero sinto a necesidade de recuperar unha calidade que algúns dos que me coñeceron teñen louvado como moi interesante: a arte da conversa.

No mundo rural, mariñeiro e artesán a conversa é unha actividade moi ben considerada. Saber contar é case un título. Parece unha contradición, pero nun contexto no que o traballo é a virtude máis salientable de calquera compoñente da comunidade saber falar e saber facelo no momento axeitado é, se cadra, a única razón capaz de xustificar a súa interrupción. O mesmo refraneiro, o verdadeiro catecismo desta comunidade, insiste de mil maneiras na necesidade de coidar ao máximo esta habilidade. O valor da palabra queda abondo de relevo nesta selección de O noso refraneiro, tomo II -Edit. Sotelo Blanco, 2009-, na que atopamos consellos como estes:

O boi pola corda, e o home pola palabra. (Santa Comba:Alón; Fisterra)

Ben pensado ou mal pensado, o trato será tratado.(Fisterra)

Falando enténdese a xente. (Santa Comba: Freixeiro)

Fala como un libro aberto. (Santa Comba: Freixeiro)

As boas palabras aloumiñan; as malas espiñan. (Cee)

O si e o non, andan sempre en conversación. (Cee)

Cando barbas falan, todos calan. (Santa Comba: Freixeiro)

¡Falas coa cabeza! (Santa Comba: Freixeiro)

O lavar, non quita o falar. (Muxía: Agrodosío, Senande)

Gárdate do can que non ladra e do home que non fala.(Santa Comba: Freixeiro)

Deus te libre de home que non fala e de can que nonladra. (Santa Comba: Freixeiro)

Pola boca, morre o peixe. (Corrubedo, Fisterra, SantaComba: Freixeiro)

Cando penso o que vou falar, despois de dito, dáme quepensar. (Carantoña)

Moito sabe, quen a tempo sabe calar. (Santa Comba:Freixeiro)

O parvo se é calado, pasa por ben asisado. (SantaComba: Freixeiro)

O que cala, amola a quen fala. (Corcubión)

O que cala, fode a quen fala. (Calcova)

Cando un cala, dous non riñen. (Camariñas)

Predíca, meu frade: por un oído me entra e por outro mesae. (Corcubión)

Máis vale calar, que mal falar. (Santa Comba:Freixeiro)

¡Baixa-la orella! (Santa Comba: Vilamaior)

Calar, nunca a ninguén fixo mal. (Santa Comba:Freixeiro)

En boca cerrada, non entra mosca. (Santa Comba:Freixeiro)

En boca cerrada no entran moscas. (Cee, Corcubión)

A millor palabra é a queda por dicir. (Santa Comba:Freixeiro)

Non hai mellor palabra que a que está por dicir. (SantaComba: Freixeiro)

Palabra solta, non ten volta. (Cee)

Palabra e pedra solta, non ten volta. (Cee; Muxía:Santa Mariña)

Falar sin pensar, é tirar sin apuntar. (Fisterra)

Falar por falar. (Santa Comba: Freixiero)

Falar por non estar calado. (Santa Comba: Freixeiro)

¡Canta un carro! (Santa Comba: Freixeiro)

O falar non ten cancelas. (Santa Comba)

Os contos, non enchen. (Camariñas)

Os contos non enchen barriga. (Santa Comba: Alón)

¡Sonche contiños da feira! (Santa Comba: Freixeiro)

Contos da feira que van pro mercado.

Son contos que van para ningures. (Santa Comba: Alón)

Son contos da xente. (Santa Comba: Alón)

Son cousas da xente. (Santa Comba: Alón)

É un deserto de ideas nunha selva de palabras. (SantaComba)

O mellor do conto, é o que queda por contar. (Brens)

¡Morra o conto! (Santa Comba: Freixeiro)

Do dito ó feito, hai moito treito. (Camariñas,Vimianzo)

Do dito ó feito, vai un pleito. (Cee)

Falar do mar e non embarcar. (Fisterra)

Canto menos falas, máis traballas. (Camariñas)

Quen moito fala, pouco fai. (Cee)

Can que moito ladra, non garda palleiro. (Cee)

Quen moito fala, moito minte. (Santa Comba: Freixeiro)

Ovella que berra, bocado que perde. (Cee, Senande)

Mentras se capa, non se asubía. (Corcubión, SantaComba: Alón)

Gando de moita herba e xente de moita verba, todo émerda. (Cee: Son)

Cando un burro ornea, outro escoita. (Cee)

Do que non saibas non fales, que é mellor non dicirnada que dicir barbaridades. (Cee: Xallas)

No que non che importa, a lingua moi corta. (Ameixenda)

O que ten a lengua aguda, ten a costilla dura.(Corcubión)

O que fala o que non debe, oe o que non quere. (Corrubedo)

¡Moita lingua e poucos feitos! (santa Comba: Freixeiro)

¡É un férvelle as verzas! (Santa Comba: Alón)

É unfala barato! (Santa Comba: Freixeiro)

Dende que empecei a ir a escola, non antes dos nove anos, tiven a tendencia a fuxir dos traballos da casa e dos do campo refuxiándome nas historias que eu dicía escoitarlle á mestra sobre a importancia do estudo e dos libros. Penso que, como á maioría dos rapaces e rapazas, se me daba bastante ben o debuxo, logrando engaiolar aos meus pais con retratos de personaxes dos que nin eles nin eu sabiamos cousa ningunha.

Con os debuxos e os contos que lle escoitaba aos rapaces maiores ía enredando aos responsables de repartiren con meu irmán e miñas irmás traballos como coidar do lume, ir por auga, varrer a cociña, darlle de comer á vaca, ao porco e ás galiñas. Meu pai, con moita razón, pensaba que o seu fillo máis vello herdaba mesmo del aquel desinterese polo traballo. Así, cando a mestra lles anunciou que o neno gañara unha bolsa de estudos, non dubidou en comentar coa miña nai: A verdade é que non se perde moito! Total para o que vale!...

As vacacións pasábaas na casa dos meus avós paternos. Eran labradores acomodados e miña tía Dolores tiña unha recua de fillos e fillas cos que poder xogar. Polas noites, a carón da lareira, escoitaba os contos e historias dos maiores e, algunha que outra vez, tiña que contar eu algún dos que me ensinaran no estudo ou aprendera nos libros. Segundo miña avoa Xoana, -meu avó morrerameus tíos e as veciñas e veciños que se reunían na cociña da casa pola noite, eu tiña un certo aquel no modo de contar que lles facía moita graza.

Isto que facía da rapaz é o que pretendo continuar facendo agora diante dun público moito máis amplo. ¡Iso polo menos é o que agardo con este traballo