A CONVERSA

Este é un artigo co que, inicialmente, pensaba abrir o meu blog. Nel pretendía xustificar a razón, se cadra de todo inxustificable, da miña intención de facer das miñas lembranzas e do meu acontecer de xubilado o motivo dunha conversa infinita con cantos queiran soportarme. Simplemente non foi posible porque algún deses trasnos que entenden destes medios modernos de comunicación quixo borralo cando xa o tiña editado. Para os entendidos parece unha cousa difícil, pero, para os que coma para min estes instrumentos como internet seguen a ter algo de diabólico, pódese dicir que son "pecata minuta".
Fóra, pois, de calquera orde lóxica, aí vai, espero que definitivamente, esta primeira conversa que o autor soñou claramente como introdutoria desta serie que se iniciou fai xa algúns días.
A conversa, un dos modos máis familiares da convivencia participativa, é, no contexto sociocultural no que eu nacín, o remedio máis socorrido contra a soidade, o illamento e a perda de contacto co mundo no que a cadaquén lle tocou vivir. Convérsase para folgar do traballo, para atoparlle unha explicación a aquelas intimidades que nos confunden coa súa falta de sentido, para tomar conciencia de que somos alguén, para escoitala vida que medra ao noso arredor, para decatarnos de que só somos algo cando formamos parte dun conxunto no que os familiares, os amigos, os veciños, os alleos son a razón última da nosa existencia. Por todo isto e por moitas outras razóns a conversa ten de ser esixente consigo mesma, coidada, reflexiva, respectuosa...
O mellor conselleiro que teño escoitado nunca, o refraneiro, dicía sobre a conversa:

Ir á misa polas festas e á saída, na paz do adro, conversar cos vellos deses ditos, costumes e consellos. (Trasufre)
O boi pola corda, e o home pola palabra. (Santa Comba: Alón; Fisterra)
Falando enténdese a xente. (Santa Comba: Freixeiro)
As boas palabras aloumiñan; as malas espiñan. (Cee)
O si e o non, andan sempre en conversación. (Cee)
Cando barbas falan, todos calan. (Santa Comba: Freixeiro)
O lavar, non quita o falar. (Muxía: Agrodosío, Senande)
Gárdate do can que non ladra e do home que non fala. (Santa Comba: Freixeiro)
Deus te libre de home que non fala e de can que non ladra. (Santa Comba: Freixeiro)
Pero sen esquecer nunca que:
Máis vale calar, que mal falar. (Santa Comba: Freixeiro)
Calar, nunca a ninguén fixo mal. (Santa Comba: Freixeiro)
En boca cerrada, non entra mosca. (Santa Comba: Freixeiro)
A millor palabra é a queda por dicir. (Santa Comba: Freixeiro)
Palabra solta, non ten volta. (Cee)
Palabra e pedra solta, non teñen volta. (Cee; Muxía: Santa Mariña)
Falar sin pensar, é tirar sin apuntar. (Fisterra)
Pola boca, morre o peixe. (Corrubedo, Fisterra, Santa Comba: Freixeiro)
Cando penso o que vou falar, despois de dito, dáme que pensar. (Carantoña)
Moito sabe, quen a tempo sabe calar. (Santa Comba: Freixeiro)
O parvo se é calado, pasa por ben asisado. (Santa Comba: Freixeiro)
O que cala, amola a quen fala. (Corcubión)
Cando un cala, dous non riñen. (Camariñas)
Predíca, meu frade: por un oído me entra e por outro me sae. (Corcubión)
Do que non saibas non fales, que é mellor non dicir nada que dicir barbaridades. (Cee: Xallas)
No que non che importa, a lingua moi corta. (Ameixenda)
O que ten a lengua aguda, ten a costilla dura. (Corcubión)
O que fala o que non debe, oe o que non quere. (Corrubedo)
Por adiantado, pido, pois, desculpas, polo meu atrevemento. En calquera caso, ¡que todo sexa para ben!
Mirade se levaba razón, que pouco despois de poñer en circulación este artigo, descubrín que o que andaba buscando, é dicir "CONVERSA",figuraba no apartado de "entregas antiguas". Como teño a sospeita de que isto me vai pasar máis dunha vez, decidín mantelos dous, este e o anterior. Algunha diferencia teñen!

CONVERSA

Hoxe mesmo cumplo 78 anos. Non teño conciencia de ser vello, pero sinto a necesidade de recuperar unha calidade que algúns dos que me coñeceron teñen louvado como moi interesante: a arte da conversa.

No mundo rural, mariñeiro e artesán a conversa é unha actividade moi ben considerada. Saber contar é case un título. Parece unha contradición, pero nun contexto no que o traballo é a virtude máis salientable de calquera compoñente da comunidade saber falar e saber facelo no momento axeitado é, se cadra, a única razón capaz de xustificar a súa interrupción. O mesmo refraneiro, o verdadeiro catecismo desta comunidade, insiste de mil maneiras na necesidade de coidar ao máximo esta habilidade. O valor da palabra queda abondo de relevo nesta selección de O noso refraneiro, tomo II -Edit. Sotelo Blanco, 2009-, na que atopamos consellos como estes:

O boi pola corda, e o home pola palabra. (Santa Comba:Alón; Fisterra)

Ben pensado ou mal pensado, o trato será tratado.(Fisterra)

Falando enténdese a xente. (Santa Comba: Freixeiro)

Fala como un libro aberto. (Santa Comba: Freixeiro)

As boas palabras aloumiñan; as malas espiñan. (Cee)

O si e o non, andan sempre en conversación. (Cee)

Cando barbas falan, todos calan. (Santa Comba: Freixeiro)

¡Falas coa cabeza! (Santa Comba: Freixeiro)

O lavar, non quita o falar. (Muxía: Agrodosío, Senande)

Gárdate do can que non ladra e do home que non fala.(Santa Comba: Freixeiro)

Deus te libre de home que non fala e de can que nonladra. (Santa Comba: Freixeiro)

Pola boca, morre o peixe. (Corrubedo, Fisterra, SantaComba: Freixeiro)

Cando penso o que vou falar, despois de dito, dáme quepensar. (Carantoña)

Moito sabe, quen a tempo sabe calar. (Santa Comba:Freixeiro)

O parvo se é calado, pasa por ben asisado. (SantaComba: Freixeiro)

O que cala, amola a quen fala. (Corcubión)

O que cala, fode a quen fala. (Calcova)

Cando un cala, dous non riñen. (Camariñas)

Predíca, meu frade: por un oído me entra e por outro mesae. (Corcubión)

Máis vale calar, que mal falar. (Santa Comba:Freixeiro)

¡Baixa-la orella! (Santa Comba: Vilamaior)

Calar, nunca a ninguén fixo mal. (Santa Comba:Freixeiro)

En boca cerrada, non entra mosca. (Santa Comba:Freixeiro)

En boca cerrada no entran moscas. (Cee, Corcubión)

A millor palabra é a queda por dicir. (Santa Comba:Freixeiro)

Non hai mellor palabra que a que está por dicir. (SantaComba: Freixeiro)

Palabra solta, non ten volta. (Cee)

Palabra e pedra solta, non ten volta. (Cee; Muxía:Santa Mariña)

Falar sin pensar, é tirar sin apuntar. (Fisterra)

Falar por falar. (Santa Comba: Freixiero)

Falar por non estar calado. (Santa Comba: Freixeiro)

¡Canta un carro! (Santa Comba: Freixeiro)

O falar non ten cancelas. (Santa Comba)

Os contos, non enchen. (Camariñas)

Os contos non enchen barriga. (Santa Comba: Alón)

¡Sonche contiños da feira! (Santa Comba: Freixeiro)

Contos da feira que van pro mercado.

Son contos que van para ningures. (Santa Comba: Alón)

Son contos da xente. (Santa Comba: Alón)

Son cousas da xente. (Santa Comba: Alón)

É un deserto de ideas nunha selva de palabras. (SantaComba)

O mellor do conto, é o que queda por contar. (Brens)

¡Morra o conto! (Santa Comba: Freixeiro)

Do dito ó feito, hai moito treito. (Camariñas,Vimianzo)

Do dito ó feito, vai un pleito. (Cee)

Falar do mar e non embarcar. (Fisterra)

Canto menos falas, máis traballas. (Camariñas)

Quen moito fala, pouco fai. (Cee)

Can que moito ladra, non garda palleiro. (Cee)

Quen moito fala, moito minte. (Santa Comba: Freixeiro)

Ovella que berra, bocado que perde. (Cee, Senande)

Mentras se capa, non se asubía. (Corcubión, SantaComba: Alón)

Gando de moita herba e xente de moita verba, todo émerda. (Cee: Son)

Cando un burro ornea, outro escoita. (Cee)

Do que non saibas non fales, que é mellor non dicirnada que dicir barbaridades. (Cee: Xallas)

No que non che importa, a lingua moi corta. (Ameixenda)

O que ten a lengua aguda, ten a costilla dura.(Corcubión)

O que fala o que non debe, oe o que non quere. (Corrubedo)

¡Moita lingua e poucos feitos! (santa Comba: Freixeiro)

¡É un férvelle as verzas! (Santa Comba: Alón)

É unfala barato! (Santa Comba: Freixeiro)

Dende que empecei a ir a escola, non antes dos nove anos, tiven a tendencia a fuxir dos traballos da casa e dos do campo refuxiándome nas historias que eu dicía escoitarlle á mestra sobre a importancia do estudo e dos libros. Penso que, como á maioría dos rapaces e rapazas, se me daba bastante ben o debuxo, logrando engaiolar aos meus pais con retratos de personaxes dos que nin eles nin eu sabiamos cousa ningunha.

Con os debuxos e os contos que lle escoitaba aos rapaces maiores ía enredando aos responsables de repartiren con meu irmán e miñas irmás traballos como coidar do lume, ir por auga, varrer a cociña, darlle de comer á vaca, ao porco e ás galiñas. Meu pai, con moita razón, pensaba que o seu fillo máis vello herdaba mesmo del aquel desinterese polo traballo. Así, cando a mestra lles anunciou que o neno gañara unha bolsa de estudos, non dubidou en comentar coa miña nai: A verdade é que non se perde moito! Total para o que vale!...

As vacacións pasábaas na casa dos meus avós paternos. Eran labradores acomodados e miña tía Dolores tiña unha recua de fillos e fillas cos que poder xogar. Polas noites, a carón da lareira, escoitaba os contos e historias dos maiores e, algunha que outra vez, tiña que contar eu algún dos que me ensinaran no estudo ou aprendera nos libros. Segundo miña avoa Xoana, -meu avó morrerameus tíos e as veciñas e veciños que se reunían na cociña da casa pola noite, eu tiña un certo aquel no modo de contar que lles facía moita graza.

Isto que facía da rapaz é o que pretendo continuar facendo agora diante dun público moito máis amplo. ¡Iso polo menos é o que agardo con este traballo